Από το 2016 έως το 2021 η ΔΕΗ έχει προχωρήσει σε σύναψη συμβάσεων για διαφημιστικές και επικοινωνιακές υπηρεσίες που αγγίζουν το ποσό των 27 εκατ. ευρώ, όπως προκύπτει από ρεπορτάζ και ανάλυση δεδομένων του Reporters United. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις μέρος των προϋπολογισμών διοχετεύτηκε εμμέσως και προς μέσα ενημέρωσης. Παραμένει όμως άγνωστο ποια ΜΜΕ εισέπραξαν διαφημιστική δαπάνη και σε τι ύψος το καθένα από αυτά καθώς τόσο η ΔΕΗ όσο και οι δύο διαφημιστικές εταιρείες που ανέλαβαν την επικοινωνία της ΔΕΗ αρνήθηκαν να απαντήσουν στα ερωτήματά του Reporters United.
Στο πλαίσιο της έρευνάς μας για τη μη ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών με την ηπειρωτική Ελλάδα (Το μαύρο πέλαγος, 21.09.2021), η οποία είχε γίνει σε συνεργασία με την ευρωπαϊκή ομάδα ερευνητικής δημοσιογραφίας Investigate Europe, μελετήσαμε τη βάση δεδομένων της ΔΕΗ με τις συμβάσεις της εταιρείας. Κάναμε scraping («ιστοσυγκομιδή»), και αναρτήσαμε τα δεδομένα σε μορφή φύλλου υπολογισμού (spreadsheet) ώστε να είναι αξιοποιήσιμα από το κοινό και τη δημοσιογραφική κοινότητα.
H ΔΕΗ έχει προκηρύξει και νέο διαγωνισμό που λήγει στις 23 Δεκεμβρίου και αφορά την παροχή επικοινωνιακών και διαφημιστικών υπηρεσιών έναντι του ποσού των 12,5 εκατ. ευρώ χωρίς τον ΦΠΑ
Από την ανάλυση των δεδομένων είχαμε βρει ότι για την κάλυψη των αναγκών ηλεκτροπαραγωγής των νησιών η ΔΕΗ έδωσε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε πετρελαϊκές και ναυτιλιακές εταιρείες, εγχώριες (ΕΛΠΕ συμφερόντων Λάτση, Motor Oil συμφερόντων Βαρδινογιάννη, Aegean Oil συμφερόντων Μελισσανίδη), αλλά και διεθνείς (Petroineos, Vitol, Shell Trading Rotterdam).
Αποκλίσεις εκατομμυρίων
Ωστόσο, διατρέχοντας τις συμβάσεις της ΔΕΗ ανακαλύψαμε και κάτι ακόμα: Την περίοδο 2016-2021 η εταιρεία ηλεκτρισμού έκανε συμφωνίες και προκήρυξε διαγωνισμούς δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ με διαφημιστικές εταιρείες.
Το πόσα ακριβώς είναι αυτά τα εκατομμύρια, τι μέρος τους διοχετεύεται στα μίντια αλλά και ποια ακριβώς μίντια είναι οι τελικοί αποδέκτες αποτελεί μυστικό.
Η έρευνα του Reporters United βασίζεται στις δύο πηγές ανοιχτών δεδομένων τις οποίες αναρτά η ΔΕΗ στον επίσημο ιστότοπό της:
- Τη βάση δεδομένων ΔΕΗ Supplies που συγκεντρώνει τις συμβάσεις και τους προμηθευτές της ΔΕΗ.
- Την ιστοσελίδα Διαγωνισμών και Συμβάσεων στην οποία αναρτά τους διαγωνισμούς που έχει προκηρύξει.
Το πρόβλημα, όπως θα εξηγήσουμε στη συνέχεια, είναι πως οι δύο επίσημες πηγές δεδομένων δεν συμφωνούν μεταξύ τους και πως ταυτόχρονα η ΔΕΗ αρνείται να διευκρινίσει ποια πηγή είναι η ακριβής παρά την απόκλιση εκατομμυρίων.
Τουλάχιστον 21 εκατ. ευρώ από το 2020 ως σήμερα
Η βάση δεδομένων της ΔΕΗ έχει τρεις καταχωρήσεις για τη διαφημιστική DDB. Η πρώτη (7/7/2020) έχει ως τίτλο σύμβασης «ΠΑΡΟΧΉ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΏΝ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΏΝ ΥΠΗΡΕΣΙΏΝ» και αξία 8,5 εκατ. ευρώ ενώ οι επόμενες δύο (2/9/2020 & 12/4/2021) έχουν ως τίτλο σύμβασης «Συμπλήρωμα Σύμβασης» και αξία 8,3 εκατ. ευρώ και 4,2 εκατ. ευρώ αντιστοίχως. Αν αθροιστούν αυτά τα τρία ποσά, το σύνολο είναι 21 εκατ. ευρώ.
Αν αντιθέτως πρόκειται για λάθος της βάσης δεδομένων της ΔΕΗ και για διπλο- ή τριπλοεγγραφή, τότε το συνολικό ποσό είναι 8,5 εκατ. ευρώ. Ζητήσαμε τόσο προφορικά όσο και γραπτά από τη ΔΕΗ να διευκρινίσει το τελικό ύψος της δαπάνης, καθώς οι πληροφορίες δημοσιεύονται στον επίσημο ιστότοπό της και συγκεκριμένα στη βάση δεδομένων της. Δεν λάβαμε καμία απάντηση. Στους υπολογισμούς μας έχουμε λάβει υπόψη και τις δύο περιπτώσεις.
Όμως, οι δαπάνες εκατομμυρίων της ΔΕΗ επί κυβέρνησης ΝΔ για διαφήμιση και επικοινωνία δεν τελειώνουν εδώ. H εταιρεία ηλεκτρισμού έχει προκηρύξει και νέο διαγωνισμό, ο οποίος θα βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου και αφορά την παροχή επικοινωνιακών και διαφημιστικών υπηρεσιών έναντι του ποσού των 12,5 εκατ. ευρώ χωρίς τον ΦΠΑ!
Ο διαγωνισμός της ΔΕΗ έχει αναρτηθεί, όπως προβλέπεται άλλωστε, και στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα για τους δημόσιους διαγωνισμούς TED η οποία αποτελεί μέρος της Επίσημης Εφημερίδας της ΕΕ. Στη σχετική ιστοσελίδα μάλιστα σημειώνεται πως «κατά τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης ο συνολικός προϋπολογισμός μπορεί να αυξομειωθεί σε ποσοστό ως προς την αύξηση +50% και ως προς τη μείωση σε ποσοστό μέχρι -30%».
Συνολικά, η ΔΕΗ από το 2020 ως σήμερα, έχει ήδη ξοδέψει και σχεδιάζει να δαπανήσει για την επικοινωνία της ένα ποσό που κυμαίνεται από 21 εκατ. ευρώ (σύμφωνα με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς) έως 34 εκατ. ευρώ (αν συνυπολογιστούν οι εγγραφές στη βάση δεδομένων της).
Η Initiative Media, με την οποία συμβλήθηκε η ΔΕΗ επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, είναι η διαφημιστική που η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιφόρτισε -με απευθείας ανάθεση- να μοιράσει στα μίντια τα 20 εκατ. ευρώ της λίστας Πέτσα
Από την άλλη πλευρά, την περίοδο 2016-2018 (δηλαδή επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ) η βάση δεδομένων της ΔΕΗ έχει 10 καταχωρήσεις με αντικείμενο διαφημιστική καμπάνια ή την παροχή διαφημιστικών υπηρεσιών και με προμηθευτή την Initiative Media. Το συνολικό ύψος των καταχωρήσεων ανέρχεται στα 5,8 εκατ. ευρώ. Και εδώ ζητήσαμε από τη ΔΕΗ να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τις πληροφορίες και τα ποσά αυτά που δημοσιεύονται στον επίσημο ιστότοπό της και συγκεκριμένα στη βάση δεδομένων της. Δεν λάβαμε καμία απάντηση.
Το συμπέρασμα είναι ότι ακόμα και με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς, από το 2016 η ΔΕΗ έχει ήδη ξοδέψει και σχεδιάζει να δαπανήσει ένα ποσό που συνολικά ξεπερνά τα 24 εκατ. ευρώ, το οποίο, συνυπολογιζομένου του ΦΠΑ, αγγίζει τα 30 εκατ. ευρώ. Αν λάβουμε υπόψη μας τις εγγραφές στη βάση δεδομένων της ΔΕΗ, το ποσό αγγίζει τα 40 εκατ. ευρώ χωρίς ΦΠΑ και ξεπερνάει τα 50 εκατ. ευρώ με το ΦΠΑ.
Τη συνεργασία με τις δύο εταιρείες τέμνει η κυβερνητική αλλαγή που προέκυψε από τις εκλογές του 2019. Την ώρα δηλαδή που όλες οι συμφωνίες με την Initiative Media έγιναν επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, οι συμφωνίες με την DDB έγιναν επί κυβέρνησης ΝΔ.
Συμφωνίες επί ΣΥΡΙΖΑ με την Initiative Media της λίστας Πέτσα
Η Initiative Media, με την οποία συμβλήθηκε η ΔΕΗ επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί τη διαφημιστική που η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιφόρτισε -με απευθείας ανάθεση- να μοιράσει στα μίντια τα 20 εκατ. ευρώ για τις καμπάνιες αντιμετώπισης του κορονοϊού «Μένουμε Σπίτι» και «Μένουμε Ασφαλείς», γνωστές ως λίστα Πέτσα. Για την υπόθεση βρίσκονται σε εξέλιξη αυτές τις μέρες οι εργασίες της Εξεταστικής Επιτροπής που έχει συγκροτηθεί από τη Βουλή.
Ζητήσαμε από τη ΔΕΗ να μάθουμε σε ποια ΜΜΕ διοχετεύτηκαν τα ποσά και με τι ποσό ανά μέσο ενημέρωσης. Παρά τις πολλαπλές οχλήσεις μας, η ΔΕΗ απέφυγε να απαντήσει
Αξιοσημείωτο ότι η μεγάλη διαφημιστική καμπάνια της ΔΕΗ με την DDB ξεκίνησε λίγους μήνες πριν την ανακοίνωση της εταιρείας ηλεκτρισμού τον Οκτώβριο του 2021 ότι θα προχωρήσει σε Αύξηση Μετοχικού Κεφαλαίου (ΑΜΚ), στην οποία δεν συμμετείχε το ελληνικό δημόσιο, με αποτέλεσμα το ποσοστό του επί των μετοχών της ΔΕΗ να περιοριστεί στο 34% από το 51%.
Η σιωπή της ΔΕΗ
Όπως επιβάλλεται από τη δημοσιογραφική δεοντολογία, μετά την ανάλυση δεδομένων, επικοινωνήσαμε με τη ΔΕΗ, για να επαληθεύσουμε το ρεπορτάζ μας και να ζητήσουμε μια σειρά από πληροφορίες σχετικά με τις παραπάνω συμφωνίες. Θελήσαμε να μάθουμε πώς ακριβώς λειτούργησαν οι διαφημιστικές στο πλαίσιο των συμφωνιών τους με την εταιρεία ηλεκτρισμού, ποιο ήταν το ακριβές αντικείμενο των συμβάσεων, καθώς και αν υπάρχουν άλλες συμβάσεις της ΔΕΗ με τις ίδιες ή άλλες διαφημιστικές. Και το βασικότερο: Ζητήσαμε να μάθουμε σε ποια ΜΜΕ διοχετεύτηκαν τα ποσά και με τι ποσό ανά μέσο ενημέρωσης. Παρά τις πολλαπλές οχλήσεις μας, η ΔΕΗ απέφυγε να απαντήσει.
Το Reporters United επικοινώνησε και με τις διαφημιστικές εταιρείες DDB και Initiative Media. Η DDB αρνήθηκε να μας απαντήσει επικαλούμενη ρήτρες εμπιστευτικότητας στη σχέση της με τη ΔΕΗ. Από την πλευρά της εκπρόσωπος της Initiative Media μας απάντησε μέσω μέιλ:
«Φοβάμαι ότι δεν μπορώ να ανταποκριθώ στο αίτημα σας, διότι βάσει της πολιτικής της εταιρείας μας, της ρήτρας εμπιστευτικότητας που περιλαμβάνεται στις σχετικές συμβάσεις καθώς και του Code of Conduct του Ομίλου των εταιρειών της IPG, που εφαρμόζει η εταιρεία μας ως μέλος του Ομίλου, δεν είναι δυνατή η παροχή οποιασδήποτε πληροφορίας, που αφορά στη λειτουργία των συμβάσεων του πελάτη η στις σχέσεις της εταιρείας μας με τον πελάτη».
Λεφτά στα μίντια
Παρά τη σιωπή των εταιρειών, όλα τα τεκμήρια που έχουμε στη διάθεσή μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον ένα μέρος των συμβάσεων εκατομμυρίων της ΔΕΗ κατέληξε στα μίντια, πέρα από την απλή διαπίστωση ότι το τελευταίο διάστημα η ΔΕΗ διαφημίζεται σε τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά ΜΜΕ με τηλεοπτικό σποτάκι και διαγωνισμό για τον ηλεκτρονικό λογαριασμό.
Πρώτον, από τα έγγραφα δύο διαγωνισμών της ΔΕΗ (εκείνου που κέρδισε η DDB και εκείνου που τρέχει μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου) προκύπτει πως η διαφημιστική εταιρεία «προγραμματίζει τις εμφανίσεις της κάθε καμπάνιας στα ΜΜΕ (τηλεόραση, ραδιόφωνο, web, social media, Τύπο κ.λπ.)». Μάλιστα, στο διαγωνισμό γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένα μίντια σχετικά με διαφημιστικές καταχωρήσεις στις ιστοσελίδες τους, περιλαμβάνοντας την παρακάτω σχετική λίστα:
Δεύτερον, από τη βάση δεδομένων της ΔΕΗ προκύπτει ότι η έναρξη της συνεργασίας της εταιρείας ηλεκτρισμού με την Initiative Media συμπίπτει χρονικά με τη ραγδαία μείωση και τελικά την εξάλειψη των απευθείας συμβάσεων της εταιρείας με μέσα ενημέρωσης. Όλες οι απευθείας συμφωνίες με μέσα ενημέρωσης που εντοπίσαμε (για παράδειγμα, διαφημιστικές καταχωρήσεις στην Καθημερινή, την ΕφΣυν, το Πρώτο Θέμα, τη Real News) συνήφθησαν ως το τέλος του 2016 με την εξαίρεση μιας ανάθεσης στην Αυγή το 2017. Με άλλα λόγια, μετά την υπογραφή των συμβάσεων με Initiative και DDB, στη βάση δεδομένων με τις συμβάσεις της ΔΕΗ παύουν να εμφανίζονται εταιρείες μέσων ενημέρωσης παρότι αυτές εξακολουθούν να λαμβάνουν διαφημίσεις από τη ΔΕΗ.
Αυτό οφείλεται στο ότι ο ρόλος των διαφημιστικών εταιρειών σε περιπτώσεις όπως η ΔΕΗ είναι μεταξύ άλλων αυτός του μεσάζοντα μεταξύ της διαφημιζόμενης και των μίντια. Οι διαφημιστικές δηλαδή λαμβάνουν τη σχετική δαπάνη και τη μοιράζουν με συμφωνίες στα ΜΜΕ, τα οποία με τη σειρά τους διαφημίζουν την εταιρεία.
Πάντως, αυτή η αλλαγή έγινε σε βάρος και της διαφάνειας, αφού ενώ προηγουμένως ήταν δυνατόν αν βρούμε ποια μίντια πήραν ποια ποσά, τώρα αυτό είναι αδύνατον.
Τα παραπάνω ποσά είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι των μεγάλων δαπανών της ΔΕΗ για τα μίντια. Σύμφωνα με αποκάλυψη της Εφημερίδας των Συντακτών τον Ιούλιο του 2020, η εταιρεία ηλεκτρισμού έδωσε το διάστημα Μάρτιος-Μάιος 2020, δηλαδή μέσα σε καραντίνα με όλα τα καταστήματά της κλειστά, διαφημιστική δαπάνη ύψους 572.300 ευρώ. Μεταξύ των μίντια που έλαβαν διαφήμιση και αντίστοιχη δαπάνη ήταν το Πρώτο Θέμα, το Capital, το ΒΗΜΑ και τα ΝΕΑ, ο ΣΚΑΪ και η Καθημερινή, το iefimerida, το CNN Greece, το News247 και το Έθνος. Το σχετικό δημοσίευμα εγείρει ερωτήματα και για το ποιο ήταν το κριτήριο της επιλογής των ΜΜΕ, αφού μεταξύ αυτών που πήραν διαφήμιση ήταν και η Κιβωτός της Ορθοδοξίας - Η Εφημερίδα της Αληθινής Πίστης, που συνδέεται με τον δημοσιογράφο Γιάννη Κουρτάκη (όμιλος Παραπολιτικά).
Επίσημο Αίτημα Κατάθεσης Εγγράφων προς τη ΔΕΗ από το Reporters United
Όπως κάναμε και με τη λεγόμενη λίστα Πέτσα, το Reporters United θα προχωρήσει σε επίσημο αίτημα κατάθεσης εγγράφων (FOIA) προς τη ΔΕΗ, επικαλούμενο το πολλαπλώς κατοχυρωμένο (στο Σύνταγμα και σε σειρά νόμων) δικαίωμα στην Πρόσβαση στην Πληροφορία και ζητώντας τα ακριβή στοιχεία της διαφημιστικής δαπάνης της ΔΕΗ ανά ΜΜΕ και ανά ποσό, τόσο επί Νέας Δημοκρατίας όσο και επί ΣΥΡΙΖΑ.
