Το ρεπορτάζ αυτό είναι μια συνεργασία του Solomon, του Investigate Europe και του Reporters United. Δημοσιεύεται παράλληλα και από την εφημερίδα Tagesspiegel και το VICE (Γερμανία), την εφημερίδα Publico (Πορτογαλία) και το Open Democracy (Βρετανία).

Είναι ένα κρύο πρωινό του Νοεμβρίου του 2018, όταν ένας φροντιστής στην «ασφαλή ζώνη» της Μόριας έρχεται αντιμέτωπος με μια αποκρουστική εικόνα. Ο Φάνης* μπαίνει στο φυλάκιο για να πάρει ένα καφάσι με μανταρίνια για τα παιδιά. Μέσα στο κουτί, ανάμεσα στα μανταρίνια, βρίσκει έναν νεκρό αρουραίο.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό. «Σοβαρό πρόβλημα με τα ποντίκια και κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών στους ωφελούμενους αλλά και στο προσωπικό», σημειώνει ο φροντιστής σε ένα σκληρόδετο βιβλίο πρακτικών στο τέλος της βάρδιας του.

Αλλά αυτή δεν είναι η μόνη του ανησυχία εκείνο το πρωί. Οι έντονες βροχοπτώσεις της προηγούμενης νύχτας είχαν ως αποτέλεσμα να πλημμυρίσει ο χώρος του φυλακίου. «Το ψυγείο και το θερμαντικό σώμα βρίσκονται χαμηλά στο πάτωμα, που έχει ένα δάχτυλο νερό». Τα νερά της βροχής γλύφουν εσωτερικά και το κοντέινερ με αριθμό 5, το οποίο φιλοξενεί μερικούς από τους ασυνόδευτους ανήλικους της ασφαλούς ζώνης.

«Σοβαρός κίνδυνος ηλεκτροπληξίας» γράφει ο φροντιστής, προτού αφήσει το στυλό κάτω και κλείσει το βιβλίο. Χωρίς μόνωση με σιλικόνη, προειδοποιεί, η κατάσταση παραμένει επισφαλής και ζωές τίθενται σε κίνδυνο.

Ένα βιβλίο πρακτικών καταγράφει την τρομακτική ιστορία της Μόριας

Μέχρι το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου 2020, όταν αλλεπάλληλες φωτιές κατέστρεψαν ολοκληρωτικά τον προσφυγικό καταυλισμό, η Μόρια αποτελούσε την πιο κακόφημη δομή προσφύγων της Ευρώπης, συνώνυμη για χρόνια με απάνθρωπες και επικίνδυνες συνθήκες για τους χιλιάδες ανθρώπους που διέμεναν εκεί.

Περπατώντας περιμετρικά του καμπ μετά την πυρκαγιά, στο κομμάτι που είχε ονομαστεί «ζούγκλα» —επρόκειτο για έναν ελαιώνα που περιέβαλλε την αρχική δομή, στον οποίο είχε αναπτυχθεί ένα αχανές σύμπλεγμα από εκατοντάδες αυτοσχέδια καταλύματα— ο ρεπόρτερ Σταύρος Μαλιχούδης βρήκε ένα τετράδιο. Το τετράδιο με το σκληρό εξώφυλλο, που πιθανόν να το βοήθησε να επιβιώσει από τη φωτιά, φώλιαζε στο έδαφος ανάμεσα σε κατεστραμμένες σκηνές, καμένα υπάρχοντα και αιθάλη που κάλυπτε τα πάντα γύρω με μαύρη σκόνη.

Tο βιβλίο καλύπτει χρονικό διάστημα περίπου έξι μηνών (από τις 3 Νοεμβρίου 2018 έως τις 7 Μαΐου 2019). Στις σελίδες του, φέρονται να καταγράφονται τα καθημερινά πρακτικά που τηρούσαν τουλάχιστον έντεκα υπάλληλοι του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) που λειτουργεί υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.

Ο ΔΟΜ ήταν υπεύθυνος για τη λεγόμενη «ασφαλή ζώνη» (safe zone) και, σύμφωνα με τον ίδιο τον Οργανισμό, η ομάδα τους αποτελούνταν από «κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, δικηγόρους, φροντιστές, νοσοκόμους, διερμηνείς για να βοηθούν τα παιδιά και να καλύπτουν τις ανάγκες τους». Στην ασφαλή ζώνη διέμεναν ασυνόδευτα ανήλικα παιδιά σε καθεστώς επίβλεψης, καθώς περίμεναν να μεταφερθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Θεωρητικά, η ασφαλής ζώνη εξασφάλιζε στους ανήλικους καλύτερη προστασία από ό,τι θα είχαν ζώντας με τον γενικό πληθυσμό του καμπ. Οι ανήλικοι μπορούσαν να φύγουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά έπρεπε να βρίσκονται στην ασφαλή ζώνη τη νύχτα.

Οι επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης στη Μόρια έχουν αναφερθεί εκτενώς. Τον χειμώνα του 2020 το Reporters United μαζί με το δίκτυο Ευρωπαίων δημοσιογράφων Investigate Europe δημοσίευσε μια έρευνα σχετικά με τη φυλάκιση ανηλίκων μεταναστών σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας, το Reporters United αναφέρθηκε επίσης στις μη ασφαλείς συνθήκες στη Μόρια.

Αυτό το βιβλίο πρακτικών που ανακαλύφθηκε στις στάχτες της Μόριας επιβεβαιώνει τη συγκλονιστική πραγματικότητα την οποία αφέθηκαν να υπομείνουν οι πιο ευάλωτοι αιτούντες άσυλο στην Ευρώπη. Γραμμένο από την οπτική γωνία των ανθρώπων που ήταν εκεί για την προστασία των ασυνόδευτων ανηλίκων, αποκαλύπτει την αδυναμία τους να πράξουν το αυτονόητο. Εργαζόμενοι όπως ο Φάνης, χρησιμοποίησαν επίσης το βιβλίο για να αφυπνίσουν τους αρμόδιους και να διαμαρτυρηθούν για την αδράνεια.

Τα πρακτικά αποκαλύπτουν τις συνεχείς, ατελείωτες τεχνικές ανεπάρκειες· τις τεράστιες ψυχολογικές επιπτώσεις που επέφερε στους ασυνόδευτους ανηλίκους ο εγκλωβισμός στη Μόρια· τους κινδύνους που τους περίμεναν σε κάθε γωνιά — όχι μόνο έξω από την ασφαλή ζώνη, αλλά και μέσα σ’ αυτήν. Αποτυπώνουν μια πραγματικότητα κατά την οποία ο κίνδυνος ηλεκτροπληξίας φαίνεται όχι μόνο να είναι κομμάτι της καθημερινότητας, αλλά και να απέχει πολύ από το να είναι το μόνο μέλημά τους.

[BOX: Όλα τα αποσπάσματα αποδίδονται ακριβώς όπως γράφτηκαν από τους εργαζόμενους στην ασφαλή ζώνη. Οι υπογραμμισμένες λέξεις και σημεία στίξης ακολουθούν το πρωτότυπο κείμενο.]

Συνεχές σκοτάδι πάνω από την ασφαλή ζώνη

Η έλλειψη ρεύματος, που προκαλείται από έντονες βροχοπτώσεις ή άλλους παράγοντες, είναι ένα ζήτημα που επανέρχεται συχνά στις 190 σελίδες του βιβλίου. Μερικές φορές περνούν πολλά εικοσιτετράωρα χωρίς να έχει επιλυθεί το πρόβλημα.

Η απουσία ρεύματος κατά τη νύχτα δυσχεραίνει την αποστολή του προσωπικού να επιβλέπει τις δύο πλευρές του συρματοπλέγματος που διαχωρίζει την ασφαλή ζώνη από το υπόλοιπο καμπ. Έτσι, στις 24 Νοεμβρίου 2018, με την απουσία ρεύματος να έχει διαρκέσει ήδη αρκετές ημέρες, ένας από τους εργαζόμενους που βρίσκονται σε βάρδια ανοίγει το τετράδιο. Είναι η βάρδια του Φάνη, της Μαρίας και του Γιάννη. Ο τόνος τους ακούγεται απελπισμένος.

«Η αδράνεια των υπευθύνων έχει ως αποτέλεσμα να μην έχουμε πάλι ρεύμα, και να μην υπάρχει ούτε ένα φως εντός και εκτός safe zone. Φέρνουμε φακούς από τα σπίτια μας και μέσα σε συνθήκες απόλυτης συσκότισης προσπαθούμε να δούμε ποιοι πηδάνε μέσα ή έξω από το safe zone σχεδόν καθημερινά. Αυτές οι συνθήκες είναι απαράδεκτες και παρόλες τις καθημερινές ενοχλήσεις των φροντιστών επί μακρόν δεν φαίνεται να βελτιώνεται η κατάσταση».

Η ανησυχία των εργαζομένων φαίνεται δικαιολογημένη. Όταν οι ανήλικοι βρίσκονται έξω από την προστατευόμενη περιοχή, σχεδόν οτιδήποτε μπορεί να τους συμβεί.

Ένα χριστουγεννιάτικο σημείωμα…

Στην κορυφή της σελίδας, με μεγάλα, καθαρά γράμματα ένα «Καλά Χριστούγεννα!!!»  ξεχωρίζει μεταξύ άλλων σημειώσεων που δείχνουν να έχουν γραφτεί βιαστικά. Είναι ανήμερα Χριστουγέννων του 2018 και η Σ., ένα ανήλικο κορίτσι που διαμένει στην ασφαλή ζώνη, έχει μόλις δώσει στον φροντιστή ένα κομμάτι χαρτί με ένα όνομα γραμμένο πάνω του.

Είναι το όνομα του ανθρώπου που της έκανε κακό. Οι φροντιστές σημειώνουν το όνομά του στο βιβλίο με μολύβι, μεταξύ άλλων σημειώσεων με μπλε στυλό.

«Είναι κάποιος που τη χτύπησε απ’ έξω μεθυσμένος», διευκρινίζουν. «Καλέσαμε την αστυνομία, ο ΑΞΥΠ (σ.σ. Αξιωματικός Υπηρεσίας) έστειλε λέει την πεζή (σ.σ. περίπολος). Άντε να δούμε». Η καταχώρηση υπογράφεται από τον Φάνη και τον Δημήτρη ―ο τόνος παραίτησης στα γραφόμενα τους υποδεικνύει ότι δεν περιμένουν να γίνουν και πολλά.

Νωρίτερα την ίδια ημέρα, οι κοινωνικοί λειτουργοί συναντούν έναν άνδρα (δεν είναι σαφές από τα πρακτικά αν πρόκειται για τον ίδιο). Ο άνδρας είχε πλησιάσει την είσοδο της ασφαλούς ζώνης και, μιλώντας με τον κοινωνικό λειτουργό, κατηγόρησε το ανήλικο κορίτσι ότι του είχε κλέψει χρήματα. Ο άντρας ισχυρίστηκε ότι της είχε δώσει λεφτά σε πολλές περιπτώσεις, «με αντάλλαγμα που δεν περιγράφεται…».

Οι κοινωνικοί λειτουργοί τον έδιωξαν, λέγοντάς του ότι αν κάποιος τον είχε κλέψει θα έπρεπε να πάει στην Αστυνομία και ότι η βία δεν έχει θέση στην ασφαλή ζώνη. «Έφυγε ικανοποιημένος …», αναφέρουν οι σημειώσεις, αφήνοντας αδιευκρίνιστο το εάν υπήρξαν συνέπειες ή αν το κακοποιημένο κορίτσι έλαβε την απαραίτητη βοήθεια.

Σε σχετικές ερωτήσεις που απηύθυναν στον ΔΟΜ το Solomon, το Investigate Europe, και το Reporters United, ο ΔΟΜ απάντησε γενικά λέγοντας πως υπό την επίβλεψή τους χορηγούνταν στα ασυνόδευτα παιδιά «ψυχολογική υποστήριξη για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση τυχόν συγκρούσεων που προέκυπταν».

…και η γνωριμία των ανηλίκων με την πραγματικότητα της Μόριας

Η σεξουαλική εκμετάλλευση, όπως υπονοείται στο παραπάνω περιστατικό, είναι ένας από τους δεκάδες κινδύνους με τους οποίους οι ανήλικοι έρχονται αντιμέτωποι από τη στιγμή που περνούν την περίφραξη της ασφαλούς ζώνης. Άλλα μείζονα προβλήματα είναι η κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών ουσιών, ή και η εμπλοκή τους σε σοβαρούς καβγάδες.

Το απόγευμα της 6ης Απριλίου 2019, αναφέρεται πως ένα ανήλικο αγόρι, ο N., «έκανε τις κλασικές εισπνοές με το υγρό αναπλήρωσης αναπτήρων και άρχισε να φέρεται περίεργα». Μετά από λίγη ώρα ξεκινά να πετάει πέτρες στα κοντέινερ, σπάζοντας παράθυρα. «Ενημερώθηκε ο ΑΞΥΠ, ήρθαν άμεσα αλλά ο N. πήδηξε και έφυγε», δηλώνει η καταχώρηση.

Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που αναφέρονται στο βιβλίο, μερικές φορές σε διαδοχικές ημέρες, κατά τις οποίες ανήλικοι επιστρέφουν στην ασφαλή ζώνη μεθυσμένοι ή υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών. Σε ορισμένες από αυτές, οι διαμάχες στις οποίες εμπλέκονται προκαλούν εντάσεις στους άλλους ωφελούμενους ή στους εργαζόμενους της ζώνης.

“Fuck Moria!”

Κάποιες φορές, οι φροντιστές εμφανίζονται ανήμποροι να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση και χρειάζεται να ζητήσουν την παρέμβαση της Αστυνομίας, που είναι παρούσα για να διατηρεί την ηρεμία στη δομή.

«Είμαστε ακόμα ζωντανοί!!!» καταλήγει μια καταχώρηση που υπογράφουν οι φροντιστές Δημήτρης και Ιωσήφ το βράδυ της 6ης Δεκεμβρίου 2018. «Καθώς γύρισαν από έξω οι Q., H. και A. πιθανώς ήταν μεθυσμένοι (ίσως και μαστουρωμένοι) μας έβριζαν λέγοντας fuck you προς εμάς fuck police, Μόρια κ.λπ.».

Οι λεκτικές επιθέσεις δεν είναι το μόνο πράγμα που διαδραματίζεται εκείνο το βράδυ. Το βιβλίο παρέχει μια λεπτομερή περιγραφή των γεγονότων που συνέβησαν προτού η Αστυνομία ―μετά από προσπάθεια 40 λεπτών― καταφέρει τελικά να ηρεμήσει τους ανηλίκους και να μεταφέρει τα τρία αγόρια στο αστυνομικό τμήμα.

«Είναι ωραίο να είσαι τρελός», συνέχισε να φωνάζει στους φροντιστές ο ανήλικος που ονομάζεται Q. Το ξέσπασμά του μεταφράζεται σε μια σειρά ζημιών: «Στο μεταξύ ο απολογισμός ήταν 13 δίφυλλα παράθυρα σπασμένα, τις ντουλάπες δεν τις ελέγξαμε αλλά εκτιμούμε 3-4, και κάδοι σκουπιδιών τα σπασμένα».

Εντάσεις μεταξύ των ανηλίκων

Το Reporters United, το Investigate Europe, και το Solomon έχουν καταγράψει εκτενώς τη συμβολή των συνθηκών συνωστισμού και εξαθλίωσης στη συχνή πυροδότηση εντάσεων ανάμεσα στους διαμένοντες διαφορετικών εθνικών και εθνοτικών ομάδων στη Μόρια.

Τον χειμώνα του 2020, το Investigate Europe και το Reporters United δημοσίευσαν τα ευρήματα έρευνάς τους σχετικά με τις τραγικές συνθήκες που υπομένουν οι ανήλικοι αιτούντες άσυλο σε ολόκληρη την ήπειρο, συμπεριλαμβανομένης και της δομής της Μόριας. «Στέκονται στην ουρά. Σχηματίζονται ουρές μπροστά από τις τουαλέτες. Υπάρχουν ουρές για τα ντους, τα οποία συχνά έχουν κρύο νερό», γράψαμε στην έκθεσή μας. Ο Σουηδός aid worker Πάτρικ Μανσούρ, ο οποίος είχε εργαστεί στη δομή της Μόριας από την αρχή σχεδόν της λειτουργίας της, μας είπε ότι τα υψηλά επίπεδα άγχους και απογοήτευσης είναι αποτέλεσμα μιας καθημερινότητας στην οποία κυριαρχούν «καθυστερήσεις στα πάντα».

«Δημιουργείται μεγάλη απογοήτευση στο άτομο, το οποίο ζει στην αβεβαιότητα», είπε. «Υπάρχει βία και έγκλημα. Οι άνθρωποι μαλώνουν για μικρά πράγματα λόγω του άγχους».

Από το βιβλίο των πρακτικών προκύπτει ότι και οι ανήλικοι επηρεάζονταν από τις τεταμένες συνθήκες στο καμπ, καθώς η βία εγγράφεται ως κομμάτι της καθημερινής ζωής στις σελίδες του. Για παράδειγμα, στις 26 Νοεμβρίου 2018 ένας τσακωμός μεταξύ δυο αγοριών οδηγεί στην εμπλοκή ενός τρίτου, και τελικά καταλήγει με την μεταφορά ενός εξ αυτών στον γιατρό.

Μια εβδομάδα αργότερα, στις 2 Δεκεμβρίου 2018, δυο αδέλφια επιτίθενται σε ένα τρίτο αγόρι, κρατώντας ένα σιδερένιο κι ένα ξύλινο κοντάρι. Περιστατικά σαν τα παραπάνω αναφέρονται συχνά στις καταχωρήσεις των φροντιστών, με τόνο που μαρτυρά πως δεν προξενούν έκπληξη.

Ζητήματα υγείας στην ασφαλή ζώνη

Μερικές φορές, όμως, η εκδηλούμενη βία των ανηλίκων στρέφεται προς τους ίδιους τους εαυτούς τους.

Στις 6 Νοεμβρίου 2018, η S. ―το ανήλικο κορίτσι που αργότερα θα αναφέρει την κακοποίηση της― αυτοτραυματίζεται με ξυράφι στα ντους των κοριτσιών και μεταφέρεται στον γιατρό. «Η πληγή είναι βαθιά», αναφέρεται στην καταχώρηση. Στις 8 Μαρτίου 2019, μια άλλη ανήλικη, που φέρει το όνομα A., επίσης χαρακώνεται και μεταφέρεται στο τοπικό νοσοκομείο για να την εξετάσει ψυχίατρος.

Άλλες καταχωρήσεις στο πρακτικά τονίζουν εξίσου τα ψυχολογικά τραύματα που βιώνουν τα παιδιά στο καμπ.

Η παρέμβαση του στρατιωτικού γιατρού είναι συχνά απαραίτητη ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ανήλικοι πρέπει να μεταφερθούν στο νοσοκομείο του νησιού. Παρόλα αυτά, η βοήθεια που λαμβάνουν δεν είναι πάντα επαρκής.

Τη νύχτα της 1ης Δεκεμβρίου 2018, ένα μωρό που ζει με την έφηβη μητέρα του στο τμήμα των κοριτσιών κλαίει ασταμάτητα. «Στον στρατίατρο που το πήγαμε δίπλα μας είπε ότι δεν ξέρει από μωρά και πως πρέπει να το δει κάποιος αύριο…», γράφει ο φροντιστής, προσθέτοντας ότι το μωρό θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει ανεμοβλογιά.

Εκείνη την κρύα νύχτα του Δεκεμβρίου, σύμφωνα με τα πρακτικά, η έλλειψη ρεύματος επηρεάζει για άλλη μια φορά τη δουλειά των εργαζομένων στην ασφαλή ζώνη. Καθίσταται έτσι αδύνατη η παροχή θέρμανσης στο άρρωστο μωρό.

Επαναλαμβανόμενες προειδοποιήσεις στο κενό

Η καταχώρηση της 7ης Δεκεμβρίου 2018 είναι κάπως μεγαλύτερη σε έκταση από αυτές των περισσότερων ημερών ―πιάνει δύο σελίδες. Ο Φάνης, ο κοινωνικός λειτουργός που καλύπτει τη βάρδια, γράφει για άλλη μία φορά για να προειδοποιήσει σχετικά με δύο διαφορετικά ζητήματα.

Μετά από ένα περιστατικό που σημειώνεται στη βραδινή βάρδια της προηγούμενης ημέρας, και για το οποίο μαθαίνουμε ότι οδήγησε σε αστυνομική παρέμβαση, γράφει ο Φάνης: «Είναι προφανές πως υπάρχει τεράστια αδράνεια στη διαχείριση και επόπτευση της δομής, παρόλες τις δικές μας συνεχείς ενοχλήσεις και προειδοποιήσεις. Εμείς θα συνεχίσουμε να ενημερώνουμε και να δουλεύουμε σε συνθήκες πρωτοφανείς και απαράδεκτες και ας ευχηθούμε όλοι πως δεν θα έχουμε πιο σοβαρά περιστατικά με ωφελούμενους και συναδέλφους».

Ο φροντιστής συνεχίζει προσθέτοντας ότι δέκα ακόμη αγόρια από το Αφγανιστάν μεταφέρθηκαν στην ασφαλή ζώνη την προηγούμενη ημέρα, και προειδοποιεί ότι τέτοιες μετακινήσεις προκαλούν αναπόφευκτα εντάσεις εντάσεις στη μικρή κοινότητα της ασφαλούς ζώνης.

«Οι ‘παλιοί’ νιώθουν πως κάτι πρέπει να αποδείξουν και οι ‘νέοι’ αισθάνονται την πίεση της νέας κοινότητας στην οποία μπήκανε. Οι μετακινήσεις ωφελούμενων καλό θα ήταν να γίνονται σταδιακά και βαθμιαία τόσο στον αριθμό όσο και στην εθνικότητα, ειδάλλως περιστατικά σαν το χθεσινό θα συνεχίσουν να ανατρέπουν τα δεδομένα εντός sz (σ.σ.safe zone)».

Αλλά αυτή δεν είναι η μόνη ανησυχία που εκφράζει ο φροντιστής εκείνη την ημέρα. Ο Φάνης σημειώνει ότι μεγαλύτερα αγόρια που έχουν εμπλακεί σε πράξεις βίας στο παρελθόν, φαίνεται να παραμένουν στην ασφαλή ζώνη προκαλώντας νευρικότητα στους φροντιστές. Στα πρακτικά ξεδιπλώνεται ένα χρονικό συμπλοκών μεταξύ τους και οι εργαζόμενοι προειδοποιούν ότι παρόμοια περιστατικά μπορεί να συμβούν στο μέλλον.

«Είναι τουλάχιστον προβληματικό να βλέπει κανείς στον ίδιο μικρό χώρο μαμάδες με μωρά, ασυνόδευτα μικρά παιδιά και παραβατικά στοιχεία, ακόμα και άτομα που κρατούν μαχαίρια και αυτοσχέδια όπλα να συμβιώνουν επί μήνες. Ο λόγος και ο ρόλος ύπαρξης του safe zone πρέπει να επαναπροσδιοριστεί εκ βάθρων και είναι μια συζήτηση που πρέπει να γίνει χωρίς άλλη αναβολή», καταλήγει η καταχώρηση.

Από τα πρακτικά προκύπτει ότι οι αρμόδιες αρχές δεν προέβησαν στις απαιτούμενες ενέργειες. Τα περιστατικά, συμπεριλαμβανομένων βίαιων συγκρούσεων μεταξύ ανηλίκων, δεν σταματούν ύστερα από αυτή την καταχώρηση, αλλά συνεχίζονται καθ όλο το χρονικό διάστημα που το βιβλίο πρακτικών καλύπτει.

Απαντώντας στα ερωτήματα που θέσαμε, ο ΔΟΜ τόνισε ότι εργάστηκαν «σε στενό συντονισμό και υπό την καθοδήγηση του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ)» ―που σημαίνει ότι οι ευθύνες για οποιεσδήποτε σημαντικές αποφάσεις βαραίνουν τις ελληνικές αρχές. Το  υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δεν απάντησε σε κανένα από τα ερωτήματά μας.

Την ημέρα της τελευταίας καταχώρησης ―8 Μαΐου 2019― 4.752 άνθρωποι ζούσαν στη Μόρια, τη στιγμή που η προβλεπόμενη χωρητικότητα ήταν 3.100. Η ασφαλής ζώνη είχε χωρητικότητα για περίπου 150 ασυνόδευτα ανήλικα, αλλά στο χρονικό διάστημα που καλύπτει το βιβλίο ζούσαν εκεί 300-600.

Μόλις τρεις μήνες μετά την τελευταία καταχώρηση, το βράδυ της 25ης Αυγούστου 2019, συνέβη ένα ακόμη περιστατικό. Ακριβώς όπως είχαν προβλέψει οι φροντιστές, στην ασφαλή ζώνη ξέσπασαν εντάσεις κι  ένα 15χρονο αγόρι από το Αφγανιστάν μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου.

Χωρίς προβλέψεις για ασυνόδευτους ανηλίκους η Μόρια 2.0

Και τώρα που η Μόρια μετατράπηκε σε στάχτες, κατά πόσο έχει βελτιωθεί η κατάσταση για τους ανήλικους αιτούντες άσυλο;

Ύστερα από την καταστροφή της δομής, 400 ασυνόδευτοι ανήλικοι που διέμεναν στην ασφαλή ζώνη της Μόριας μεταφέρθηκαν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία, έως και σήμερα επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν δεχθεί 321 εξ αυτών.

Καθώς στη Λέσβο σημειώνονται και πάλι αφίξεις, είναι προς το παρόν ασαφές το πού θα φιλοξενούνται πλέον οι ασυνόδευτοι ανήλικοι που φτάνουν στο νησί.

Η νέα δομή, που συχνά αναφέρεται ως «Μόρια 2.0», έχει δημιουργηθεί σε ένα πρώην πεδίο βολής του ελληνικού στρατού. Σε αυτήν παρέχεται φαγητό μόνο μία φορά την ημέρα, ενώ παρότι έχουν περάσει οχτώ εβδομάδες από όταν δημιουργήθηκε, εξακολουθούν να μην υπάρχουν ντους.

Διαμένοντες είπαν στο Reporters United πως χρειάζεται να πλένονται στο ύπαιθρο, ενώ γονείς κάνουν τα παιδιά τους μπάνιο στη θάλασσα. Οι οικογένειες ζουν σε σκηνές που δεν έχουν κρεβάτια, οι οποίες πλημμύρισαν με τις πρώτες βροχές, τη στιγμή που έως και 100 άνδρες μοιράζονται μεγάλες σκηνές με κουκέτες.

Όσον αφορά τους ασυνόδευτους ανηλίκους δεν υπάρχει χώρος στον οποίο να μπορούν να διαμείνουν χωριστά από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δεν απάντησε στα σχετικά μας ερωτήματα.

Για την ώρα, πάντως, στη νέα πραγματικότητα για τους πιο ευάλωτους μεταξύ των ανθρώπων που αναζήτησαν καταφύγιο στην Ευρώπη, δεν υπάρχει πλέον ούτε «ασφαλής ζώνη».

*Οι σελίδες των πρακτικών υπογράφονται από τους εργαζόμενους στην ασφαλή ζώνη άλλοτε με μικρό όνομα και άλλοτε με ολόκληρο το ονοματεπώνυμο. Οι εργαζόμενοι αναφέρονται στους ωφελούμενους χρησιμοποιώντας τα πλήρη ονόματά τους. Για λόγους προστασίας των προσωπικών δεδομένων, το Reporters United δημοσιεύει τα ονόματα των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο που αναφέρονται στα πρακτικά με τα αρχικά τους, και έχει αλλάξει τα ονόματα των εργαζoμένων. Τα πλήρη στοιχεία βρίσκονται στη διάθεσή μας.

Το ρεπορτάζ επιμελήθηκαν η Elisa Simantke (Investigate Europe) και ο Χριστόφορος Κάσδαγλης (Reporters United).